Hoe ‘vrij’ is je vrije tijd?

Wat is een agendahedonist?

Tom Grosfeld: ‘De term verwijst naar het inplannen van hedonisme. Als je aan hedonisme denkt, denk je juist aan het spontane plezier, alle dingen die je leuk vindt om te doen. Ik zie om me heen dat mensen juist die dingen heel erg zijn gaan inplannen en zelfs berekenen. Je kijkt met dezelfde blik naar je vrije tijd als naar je werk. Je ziet jezelf als een soort bedrijfje: ik moet investeren in mezelf om er meer rendement uit te halen en alles wat ik doe moet een betere versie van mezelf opleveren. Daar valt soms onder met vrienden afspreken, dat moet dan ook ten goede aan jezelf komen. Want: het is goed voor jezelf om sociaal te zijn. En productief. En sportief. En een goede ouder. En ga zo maar door … Dingen die normaal gesproken belangeloos zijn, krijgen plots een – vaak verdoken – doel. Je gaat niet wandelen om het wandelen zelf, maar omdat het gezond is. En dus plan je het in, ook in je privéleven.’

Je boek geeft een kristalheldere analyse van hoe het zo ver is kunnen komen.

Tom: ‘Ik zie daarvoor enkele grote maatschappelijke stromingen die we hebben verinnerlijkt. Om te beginnen is er de kapitalistische gedachte van groei, als een soort mentaliteit waar we niet meer van loskomen. Dat is niet zozeer een persoonlijke, bewuste keuze, maar een lang opvoedingsproces door een economische stroming die heel dominant is in onze maatschappij. Ze legt subtiel regels en normen op: alles moet groeien, beter worden. Ook jij. We leven bovendien in een zeer individualistische maatschappij, dat groeien heeft te maken met jezelf nog meer dan met de gemeenschap. Daarbovenop zijn we mensen die met klok-tijd leven: alles is getimed, ingepland, efficiënt georganiseerd. En dan is er de digitalisering die ons een hoop tools heeft gegeven om heel dat proces te vergemakkelijken en versnellen. Meet je gezondheid met een app. Bestel online, dat is efficiënt en dan kan je wat anders doen ondertussen. Dat dienen we dan ook vaak nog eens te tonen via social media: onszelf als efficënte, groeiende en bloeiende onderneming. We vinden het heel fijn om die optimale versie van onszelf in de etalage te zetten.’

Wat winnen en verliezen we erbij?

Tom: ‘Ik denk dat het op zich best prima is om zo te leven. Ik ben ook weer niet zo kritisch dat ik zeg dat jer nu moet mee stoppen. Het is ook niet eenvoudig, de huidige samenleving vraagt heel wat van ons. Het is heel erg menselijk om te streven naar meer, naar verbetering, naar groei. Tegelijk denk ik dat het onze menselijkheid ook wel wat aantast: spontaniteit, of ruimte voor het onverwachte, voor belangeloze activiteiten. Het levert vaak extra stress op in plaats van echte ontspanning. Genieten en er zijn in het moment zelf wordt dan moeilijker.’

Probeer je er zelf aan te ontsnappen?

Tom: ‘Dat beseffen heeft al veel voor me gedaan, maar ik ontsnap er ook niet aan. Ik probeer toch wat meer scheiding te maken tussen werk en vrije tijd en wat meer spontaniteit in te brengen. Lummelen is bijna een verloren kunst. Dagdromen, kan dat nog? Het gaat er vooral over met welke instelling je iets doet. Dat je er helemaal in opgaat, gewoon omdat je het leuk vindt. Kinderen kunnen dat goed, ze spelen omdat ze dat leuk vinden, niet om zichzelf te ontwikkelen. Dat is er een neveneffect van, maar het is niet het primaire doel van de kinderen zelf. Dat kunnen we misschien weer een beetje meer toelaten.’

Agendahedonisme van Tom Grosfeld. Uitgegeven bij AW Bruna