Op stap in Bucovina (Roemenië)

Of ze ons mag rondleiden in het Duits, vraagt zuster Tatiana streng orthodox. Of liever in het Frans? ‘Doe maar Frans’, zeggen we na ampel overleg. ‘Dat verstaan de meesten beter.’ Tatiana knikt en steekt van wal: ‘Also gut, jetzt sind Sie im Monasterium Moldovita.’

Haar kennis van de Franse taal mag dan niet meer zijn wat ze geweest is, Tatiana is wel een wandelende encyclopedie. En dat komt van pas voor ons, halve buitenstaanders.

Ook al zijn we leeftijdsgenoten die nog een aardig stukje van het Oude en Nieuwe Testament met de paplepel hebben meegekregen, van de orthodoxe leer hebben we weinig kaas gegeten.

Bucovina telt nogal wat kloosters. Acht daarvan horen bij het Unesco Werelderfgoed. Ze zijn vijftiende-zestiende-eeuws, hebben een omwalling en een breed uitstaand dak.

De omwalling is er als verdediging, oorspronkelijk tegen de Turken. Het dak moet de fresco’s op de buitenmuren beschermen. ‘Die maken onze kloosterkerken zo beroemd’, zegt Tatiana. ‘Ze vertellen de Bijbel als een stripverhaal voor ongeletterde gelovigen.’

En dan wijst ze in sneltreinvaart heiligen en profeten, engelen en duivels, apostelen en profeten aan. ‘Allemaal bij jullie bekend, maar er zijn ook wat verschillen. De orthodoxe wijzen kenden ook hun klassiekers. Dus staan Homeros, Plato en Aristoteles ook afgebeeld, met een kroon zelfs. Zij werden erkend als koningen van de wereldse kennis.’ Veel afbeeldingen van Maria ook, want Maria Boodschap is patroonheilige van de kerk.

Tatiana staat erbij stil: ‘Onze kerkelijke kalender begint in september, met de geboorte van Maria, en eindigt in augustus met Maria Hemelvaart. Voor ons is ze zo belangrijk omdat zij de Moeder Gods is. Vandaar zo veel symbolen die verwijzen naar de moederschoot: de geboortegrot, de kelk, het wierookvat. Trouwens, bij ons is Jezus in een grot geboren, niet in een stal.’

Wandelgids Casian Balabasciuc heeft zich al die tijd op een discrete afstand gehouden. En zoals dat gaat met elke nieuwkomer is het even wennen aan deze weemoedige man met de indrukwekkende walrussnor. Een paar dagen lang neemt hij ons mee door het groen van Bucovina en gaandeweg ontdekken we in de gewezen bosingenieur een groot natuurliefhebber en kritisch waarnemer van het winstgedreven mondialisme. De meesten onder ons hebben aardig wat wandelingen op de teller, maar een tochtje maken in Roemenië is andere koek.

Fysiek lukt het wel, alleen neemt Casian zelden een bewegwijzerd pad. Dat is er ook haast niet. Het maakt dat we nu eens in rechte lijn een heuvel opklimmen, dan weer onder de afsluiting van een weide kruipen om uiteindelijk bij een kruis langs de weg in het gras te picknicken. Roemenië is groen hier. Bucovina betekent zo veel als Beukenland. Er is bosbouw, heerlijk weideland, wilde bloemenpracht. Schrik niet als een paar sjofel geklede bewoners het bos uitkomen met een mandje pas geplukte paddenstoelen.

Het mysterie van de natuur Als we een dag later door Hutsulgebied naar Argel wandelen, houdt hij ons staande aan de rand van een dennenbos. Hij laat het stil worden en vraagt ons te luisteren.

En na een poos: ‘Ik heb twintig jaar in deze bossen gewerkt en ken ze als mijn broekzak. Gaandeweg heb ik ernaar leren luisteren en als je wil, kan je daar veel van leren. Een voorbeeld? Bomen groeien naar het licht, ook al staan ze tussen een hoop andere. Ze laten elkaar de ruimte. Maar veel bomen samen staan sterk tegen storm en onweer. De groten beschermen de kleintjes. Een bos is heel divers, net als mensen. Je moet met elkaars gewoonten en kleine kantjes leren leven. Solidariteit tussen de soorten is belangrijk.’

Wat dat allemaal met de Hutsul te maken heeft? Niet veel en toch weer wel.

 Verrast zijn we als aan het eind van de wandeling een man met paard en kar voor ons klaar staat voor een ritje huiswaarts. We klimmen aan boord, schuiven dicht tegen elkaar en lachen uitgelaten als er eentje Hoog op de gele wagen begint te zingen. Met een paar koorzangeressen op de kar klinkt het allemaal gauw toonvast.

Maar een paar kilometer verderop zingen we met zijn allen een toontje lager. De boerenkar dendert over het verharde zandpad, we krijgen last van knieën en gewrichten. Blij dus als we in Moldovita halt houden bij Adam, een burgerinitiatief dat na de val van het communisme inwoners verenigt en een elementaire medische zorg probeert uit te bouwen.

Mihaela Hiche zet zich met overgave in voor het project. Met steun uit ons land heeft ze een ontmoetingscentrum uitgebouwd, inclusief verpleegpost, een dokters- en een tandartskabinet. ‘Dat is nodig’, zegt ze, ‘want ofwel trekken onze dokters naar het buitenland, ofwel werken ze in een veel te dure privépraktijk. Wij willen iets doen voor mensen die het niet kunnen betalen.’ Met de vrouwen van Adam heeft ze voor ons gekookt.

Onder een plakkaat met de logo’s van de CM en de gemeente Kruibeke – zustergemeente van Moldovita - erop demonstreert een vrouw in klederdracht hoe ze in Roemenië met bijenwas, een kaars en verf eieren beschilderen. Maar eerst zingt een groep meisjes en vrouwen in Hutsulklederdracht met hoge stemmen aloude liederen waarvan de betekenis ons helemaal ontgaat. Het zal wel over de mannen, de oogst, de bossen en de bergen gaan. Het kan niet anders of daar wordt ook bij gedanst.

Op stap gaan in de regen is geen pretje. Het miezert als we in het woud van Demacusa aanzetten voor een wandeling naar Feredeu en het meer van Pascanu. Het giet als we halfweg de berg een verweerde hut binnenstommelen en onze ogen moeten wennen aan het donker. In de hoek op de grond brandt een houtvuur, de rook kringelt langs de wanden door een gat in het dak naar buiten. Vriendelijke boerengezichten lachen ons toe en gebaren ons te zitten.

Waar dan? Op planken, geïmproviseerde bedden, achter schragen waarover gauw een gescheurde plastic lap wordt gelegd. Achter me hangen zes verse kaasbollen in neteldoeken te rijpen. Tegen de muur een plankje genageld met wat messen en lepels erachter. Op tafel komen brood, zachte kaas, komkommer en pittige pepers bij een borrel. ‘Eet’ gebaart een vrouw, ‘drink’ wijst een man, ‘geen zorgen’ wappert een derde met beide handen. Een stuk of zes mannen en vrouwen en een paar opgeschoten tieners vlinderen om ons heen, druk-druk-druk.

We weten niet goed wat ons overkomt, kijken toe met open mond en tasten toe. Waarna nog drie gangen kaasgerechten volgen, telkens anders bereid. Soms met een schep polenta erbij, ter plekke gekookt op dat vuur en met een lange stok geroerd. Tot we bijna barsten. Tussen de gangen door komen we toch te weten dat op deze afgelegen plek, van mei tot september, vier volwassenen zeventien koeien hoeden voor de boeren uit het dal. Twee keer per dag melken, met primitieve middelen kaas maken, van zachte kazen tot stevige bollen gezouten kaas, nogal wiedes dat het er hier erg basic toegaat. Maar daar malen we niet om.

Het eten smaakt, onze kleren hangen te drogen aan spijkers tegen de muur, we zitten dicht bijeen en hebben het warm. En ook de Roemenen hebben er schik in. Ze lopen zich de naad uit de sokken om het ons naar de zin te maken, lachen ons de hele tijd toe, laten nog maar eens de fles rondgaan en lijken fier te kunnen geven wat ze hebben.

In Moldovita heeft een groep spoorweglui opnieuw een oude industriële spoorlijn in gebruik genomen. Niet langer voor het vervoer van boomstammen, wel voor een toeristisch uitje. Ook dat is een belevenis aan boord van een houten wagon achter de stoomlocomotief Hutulca.

De rit van pakweg twintig kilometer duurt wel even, maar met wat geluk zit je met je neus op het werk van de stoker. Het spoor ligt niet helemaal recht, dus stilzitten is er niet bij. Maar je schuurt wel langs achtertuinen, dendert door straten en hobbelt door het bos. Achteraf ruiken je kleren helemaal naar schoorsteenroet.

Tekst en foto’s Chris Van Minnebruggen

Dit artikel is verschenen in januari 2015.