Spitsbergen ontdekken

De zes honden brullen als Formule 1-wagens. Trekken aan die verdomde slee, harder en harder en harder! De Alaskahusky’s willen niks liever. Na een flitsende start komen ze voor ons gespan in cadans en hotst en botst de slede over het harde pakijs van de bevroren fjord. We slaan rechtsaf het kleine dal in.

Links en rechts van ons niks dan witte, afgetopte bergen. Spitse bergen? Neen. En toch heet dit hier Spitsbergen? Toen de Nederlander Willem Barentz in 1596 de archipel ontdekte, zag hij eerst enkele spitse bergtoppen, net buitengaats Spitsbergen. Hij maakte van de Hollanders noeste walvisvaarders.

Bijna. Bijna krijgen we ze te zien. De zon. Verder dan wat oranje penseeltrekken aan het blauwe zwerk raakt ze nog niet. Ze doet niet meer dan verwachting scheppen, de lucht zwanger maken van hoop op licht. Wie in de winter naar Spitsbergen komt, moet van de donkerte houden. Kort na de middag wordt het weer donker. Winterse business as usual. We parkeren onze honden terug bij menner Thomas en lopen door de lange, uitgestrekte hoofdstraat van het nauwelijks 2.200 inwoners tellende Longyearbyen. De stad – dorp dekt beter de lading – dankt haar naam aan de
Amerikaan John Munroe Longyear. Die kwam hier in 1906 min of meer per abuis met zijn familie terecht.

Hij ontdekte dat hier kool te ontginnen viel en bouwde de stad op. Vandaag delven Noren én Russen hier kool. Niet omdat dat rendabel is, wél omdat de archipel politiek strategisch gelegen is, zo dicht bij de Noordpool. Het Svalbard Treaty uit 1920 legde Spitsbergen onder Noorse bevoegdheid. Maar ook de Russen zijn hier duidelijk aanwezig. We zullen ze de komende dagen nog bezoeken.

Sommelière Sara Weiberg (26) beheert een kelder waar flessen inliggen als Krug Clos D’Ambonnay (een champagnefles van 2.500 euro) of madera uit 1835. We eten king crab uit de Barentszee met bloemkool en krokant kippenvel en rendier uit Zweeds Lapland. De rode huiswijn is een Montresor uit Veneto, onder eigen label gebotteld.

Vandaag is Barentsburg dus een Russische nederzetting. Al vroeg in de achttiende eeuw hadden Russische jagers hun zinnen op het eiland gezet. Walrus en zeehond leken hen interessante koopwaar op het vasteland. Toen later bleek dat Spitsbergen vol steenkool zat, begonnen ze een mijnexploitatie met toestemming van de Noorse overheid (zo geregeld in het Svalbard Treaty).

De sneeuwscooter is de enige manier om tijdens de zes maanden durende winter tot in Barentsburg te raken. Het zijn zenuwachtig loeiende snelheidsbommen, 600 cc sterk.

Geen Huset hier, wel een kantine waar we groenten uit blik en flets bessensap voorgeschoteld krijgen door een Oekraïens meisje dat duidelijk smacht naar een straal zon op haar gelaat en in haar leven. Geld is de enige reden waarom Russen en Oekraïners in dit onooglijke arctische plaatsje willen wonen: ze worden goed betaald, wonen gratis en eten gratis. In de veel te warm gestookte souvenirshop verkoopt Olga ons een koffiemok met Russische vlag. ‘Ik speak een little bit English’, zegt het kind. En ja, ze woont hier graag. We dringen niet verder aan.

Het is weer donker en het sneeuwt als we terug op onze scooter kruipen. Langzaam rijden we Barentsburg terug uit. In het schijnsel van onze koplampen zien we bronzen beelden met vreugdevol kijkende arbeiders, houweel in de hand, borst vooruit, zelfverzekerd de toekomst instappend. Spitsbergen bezoeken zonder Barentsburg aan te doen, dat is als een trip naar Rome zonder het Vaticaan te bezoeken.

Na zoveel ongelode benzine willen we het de volgende dag wat rustiger aanpakken. Te voet, zowaar! Met een gids – én met een wapen, je weet nooit dat er een van de circa 3.000 ijsberen komt rondsnuffelen – wandelen we 400 meter naar boven, richting Trollstein, de ‘huisberg’ van Longyearbyen.

Op zo’n 450 meter hoogte binden we stijgijzers onder onze schoenen, zetten een koplamp op onze helm en glijden langs een touw een gletsjergrot in. Eeuwig verstild hangen bevroren stalagtieten en ijskristallen te schitteren in het schijnsel van ons led-licht. We kruipen na een uur verkennen terug de grot uit en lopen weer naar beneden, de berg af. In Camp Barentz – een replica van de kampplaats die Barents op Nova Zembla bouwde
toen hij daar in de winter van 1596 moest overwinteren – drinken we koffie die smaakt alsof er een brandend houtblok is ingedompeld. Op tafel komt een stoofpot met rendiervlees en veel ui, wortel en aardappel.