Pasar actief: grotbiken
Veertig meter onder de grond is het vochtig, fris en – uiteraard – pikdonker. De geknipte plek voor een zondags fietstochtje met vrienden en kinderen, toch? Reporter Bart Claes ging de uitdaging aan. Hij daalde af naar de buik van de aarde en fietste gezwind door de mergelgrotten in het Nederlandse Valkenburg.
- Uitstappen en vakanties
Onze plaats van afspraak is een onooglijk wit huisje op een heuvel, omringd door de vredige velden rond het stadje Valkenburg in het Nederlandse Limburg. Het lijkt niet zo bijzonder, maar als we de 167 treden van de smalle wenteltrap zijn afgedaald, komen we in een indrukwekkende, verborgen wereld.
De Sibbergroeve vormt het grootste ondergrondse gangenstelsel van Europa: een doolhof van 3.000 gangen, samen 70 kilometer lang. Fossiele resten van schelpjes en af en toe een stevige mosasaurus leren dat dit 70 miljoen jaar geleden de zeebodem was.
De muurtekeningen tonen je de weg.
Wie hier verdwaalt, kan dagenlang rondzwerven in totale duisternis. ‘Het kostte me enkele maanden voor ik mijn weg vond’, vertelt onze begeleider Arthur van ASP Adventure. ‘De tekeningen op de muren helpen me erbij.’ De ondergrondse graffiti, de ene al meer kunstzinnig dan de andere, zijn herinneringen aan de generaties ‘blokbrekers’ die in de groeve aan de slag waren. En nog steeds zijn.
De totale duisternis in
Onze grotbikes staan klaar in een nis in de verlichte toegangsruimte in de groeve. Arthur geeft nog een veiligheidsbriefing, we zetten onze helm op, onze fietsverlichting aan en dan verdwijnen we de duisternis in. Op onze fietsverlichting na is er geen spatje licht te zien. En als we even stoppen en alle lichten doven, is het gitzwart en muisstil. Luguber? Mja. Maar claustrofobisch wordt het niet.
De groeve is geen speleogrot met smalle doorgangen en ondergrondse rivieren. Het gangenstelsel bestaat uit netjes uitgeslepen wegen waar zelfs kleine tractoren rijden om de zware mergelblokken te verplaatsen. Af en toe wordt het te smal en moeten we van onze fiets, of blijken onze helmen echt wel nodig omdat het plafond laag is.
Arthur rijdt vooraan en roept om de vijf minuten: ‘Stijn!’. Stijn is de laatste van onze groep, en iedere fietser geeft de naam door aan zijn achterligger. Als het antwoord van Stijn – ‘compleet!’ – volgt, weten we dat we nog volledig zijn.
Blokken breken met beitel en zaag
Onze tocht van 8 kilometer gaat snel en we vliegen met een flinke vaart door de donkere gangen. Best spannend. Halverwege komen we aan een nis waar kaarsen een sprookjesachtig licht op de muren werpen. Het blijkt een klein museum met wat materiaal waarmee de groevewerkers het eeuwenlang moesten stellen, zoals een zaag, een stootbeitel, een koevoet.
‘Pas sinds 1980 wordt er met elektrisch gereedschap gewerkt ‘, zegt Arthur. ‘De arbeiders haalden gemiddeld elke dag een blok van zo’n 80 centimeter doorsnede naar boven. Met de hulp van een kettingzaag zijn er dat vandaag zeven per dag. Maar de vraag naar mergel is nu wel een stuk kleiner. Alleen voor de restauratie van huizen of monumenten wordt mergel nog gebruikt.’
De schatten van de Bokkenrijders
‘Of er hier ook vleermuizen zijn?’, wil Lore (11) een beetje angstig weten. ‘In de wintermaanden wel. Dan zoeken de diertjes de constante temperatuur van 12° Celsius op’, weet Arthur. ‘Maar gevaarlijk zijn die niet, hoor.’
Bokkenrijders verstopten hier hun schatten.
Een mysterieus gangenstelsel en totale duisternis, daar hoort toch een legende bij? ‘De Bokkenrijders – een bende rovers en plunderaars – maakten ongeveer tweehonderd jaar geleden de streek onveilig. Volgens de verhalen hebben ze in de groevegangen hun veroveringen verborgen,’ aldus Arthur. Wij hebben helaas geen goud gevonden, we zouden het trouwens niet gezien hebben.
Is grotbiken iets voor mij?
Ideaal als je houdt van…
… fietsen en geheimzinnigheid. In de donkere gangen, veertig meter onder de grond, is het altijd 12° Celsius. Geknipt dus voor een originele fietstocht in de winter of op een hete zomerdag.
Beter niet doen…
… als je lijdt aan claustrofobie of niet houdt van vochtige, donkere ruimtes. De gangen in de mergelgrotten zijn breed genoeg voor een kleine tractor, maar toch kan je het drukkende gevoel dat je ingesloten zit niet negeren.
Avontuur, boven en onder de grond
Grotbiken is best spannend, maar het kan nog spannender. Wat dacht je van een avontuurlijke grottentocht door de Sibbergroeve met opdrachten en hindernissen, puzzels en een ondergrondse bootoversteek? Of daal de dertig meter diepe waterput van de kasteelruïne van Valkenburg af en sluip door de eeuwenoude vluchtgangen vol nauwe passages en klauterwerk. Het hoeft ook niet sportief te zijn, een rustige culturele grottentocht kan ook. Bij ASP Adventure kan je een waaier aan ondergrondse en bovengrondse activiteiten boeken.
De juiste outfit
Wij trokken de Sibbergroeve in op een warme zomerdag, maar op sandalen en in T-shirt en shorts hou je het niet lang vol als je eenmaal onder de grond zit.
Door de mergel zijn de grotten niet nat.
In de mergelgrotten is er een constante temperatuur van 12 °C en is het vochtig. Niet nat, zoals je zou verwachten in een grot. De poreuze mergel houdt het vocht vast zodat er zich geen plassen vormen in de lange, ondergrondse gangen. De aangeraden kleding voor je grotbiketocht? Een lange broek en een fleece trui. En een paar dunne handschoenen hadden we ook kunnen gebruiken. De veiligheidshelm, verlichting en een fiets staan beneden voor je klaar.
Middeleeuws Valkenburg
Valkenburg is een eeuwenoud, toeristisch stadje, met een mooie middeleeuwse stadskern die volledig is opgetrokken uit mergel. Het bruist er van leven, met terrasjes, tentoonstellingen en kleurrijke straatjes en pleintjes. Vrolijk en vredevol vandaag, maar er is in deze grensstreek door de eeuwen heen flink wat gevochten. Tussen het hertogdom Brabant en het prinsbisdom Luik, en later tijdens de Tachtigjarige Oorlog ook.
De ruïne van Kasteel Valkenburg domineert het stadsbeeld vanop een heuvel aan de stadsrand. Dat maakt de burcht uniek, het is de enige hoogteburcht van Nederland. Andere monumenten zijn onder meer de middeleeuwse Berkelpoort en Grendelpoort. En nog een monument, maar dan van de wielersport: de Cauberg waar de wielerklassieker Amstel Gold Race sinds 2003 zijn finish heeft.
250 kilometer ondergrondse gangen
Al in de 12de eeuw groeven de Limburgers naar mergel. De kalrijke steen was een gegeerd bouwproduct. Dat zie je aan de oude huizen en monumenten in Valkenburg en de dorpen in de streek. Vandaag wordt er niet meer gebouwd met mergel, maar de Sibbergroeve blijft open omdat er af en toe nog vraag is voor restauratieprojecten. Naast de Sibbergroeve zijn er nog andere groeves in de omgeving. Zoals de Fluweelengrot onder de kasteelruïne van Valkenburg, een labyrint van oude en grillige gangen. En de Feestgrot is een unieke locatie voor evenementen en feesten, met ondergrondse zalen voor 10 tot 450 personen. In totaal telt de regio wel 250 kilometer aan ondergrondse gangen.
Tekst Bart Claes – Foto’s Siska Vandecasteele
Dit artikel is verschenen in januari 2018.
deel Artikel
