Wandelvakantie: Montenegro

Aan deze kust ga ik een week wandelen. Ik heb me aangesloten bij een groep van Govaka & Pasar, waarvan de reizigers tussen de 53 en 69 jaar oud zijn en bij onze aankomst in het hotel in Budva heb ik al geleerd dat er slechts op één vlak een generatiekloof is: op tijd zijn betekent vijf minuten voor tijd klaarstaan. In deze groep wordt niet getreuzeld! De plompe mastodont van ons hotel en de ranke klokkentoren van het oude, ommuurde Budva bakenen een kleine baai af.

Op het strand staan parasols, de zwemsteiger steekt in zee en de versterkte stad die vroeger de kust bewaakte, baadt elke namiddag in fotogeniek zonlicht. Straks ren ik de steiger af en spring ik zo ver als ik kan in het diepe, veilige zwemwater, want zulke dingen doe je in de Balkan. Daarna bestel ik een biertje in de strandbar en ga ik via een poortje in de wal de oude stad binnen.

Les twee voor de aspirant-groepsreiziger: aan tafel nemen we de tijd. De groep strijkt neer op een terras waar de bediening witte kapiteinshemden draagt. Wie had dat gedacht, Kapitein Iglo heeft een visrestaurant in de jachthaven van Budva! De vissoep is dik, de gegrilde calamares zijn kraakvers, de huiswijn kost één euro per glas en de zon schijnt. Wie droomt nog van Venetië als je dit hebt?

Deze kust hoorde van 1400 tot 1800 bij de Venetiaanse republiek. Zes à zeven generaties terug spraken de bewoners nog een Venetiaans dialect. Zou hun bloed nog altijd rode, witte en groene plaatjes bevatten? De gnocchi die we de volgende middag eten, lijken door een Italiaanse mamma bereid. De tomaten? Buonissimo! We zitten aan een lange tafel onder de pergola bij de familie van Dalibor, onze gids. Boven ons hoofd hangen kiwi’s. (Druiven waren mooier geweest, maar het paradijs is nooit volmaakt).

Dalibor heeft een nieuw humorgenre bedacht: de diplomatische humor. Maak de kritische grap indirect door ze in de mond van ‘de mensen’ te leggen. Terwijl we op een oude, goed bewaarde Oostenrijkse weg wandelen: ‘De mensen zeggen soms dat we de oostenrijkers beter hadden gehouden, dan hadden we echte wegen gehad in de bergen.’

Maar de negentiende eeuw was ook niet altijd efficiënt. Architect Josip Slade kreeg de opdracht om een weg aan te leggen tussen Kotor aan de kust, die toen bij het Keizerrijk Oostenrijk hoorde, en Cetinje, de hoofdstad van het bergstaatje Montenegro. Alsof 25 haarspeldbochten niet volstonden, maakte hij er drie extra. Ze vormen de letter M, van Milena, de beeldschone Montenegrijnse prinses op wie hij smoorverliefd was. Hij werd verbannen wegens verspilling van overheidsmiddelen. Uit dit verhaal trekken we drie lessen.

1. Vroeger was verspilling van overheidsmiddelen hier strafbaar.
2. De bergen zijn hoog, de hellingen steil, en slimmeriken (wij) wandelen bergaf.
3. Rijden gaat weinig sneller dan wandelen, maar het uitzicht is altijd schandalig fotogeniek.

Over wandelen gesproken. Daarvoor waren we gekomen. De eerste drie dagen verkennen we het schiereiland Vrmac, dat de baai van Kotor scheidt van de Adriatische Zee. Het licht is helder en intens, de felle zon ranselt de aroma’s uit de kruiden. Langs de paden, die naar salie en bonenkruid ruiken, groeien jeneverstruiken en wilde granaatappels. In de diepte vaart een jacht voorbij dat op een duikboot lijkt. eigendom van een Russische miljardair, ontwerp: Frans designer Philippe Starck. Dit soort plezierbootjes liggen voor anker in Porto Montenegro, de luxejachthaven van Tivat, een stadje dat veel meer charme heeft als je er zoals wij tafelt onder een pergola of op kamers verblijft bij een familie.

In de baai van Kotor roken de hele dag schouwen van cruiseschepen. Het pad naar de baai is spectaculair. Mijn knieën knarsen, de groep daalt behoedzaam af. Huisjes in de diepte, donkere bossen, diepblauw water, het witte cruiseschip dat oplicht. We kruisen een oude man met een ezel, de laatste bewoner van Gornji Stoliv. Haast elke heuvel heeft zijn verlaten dorp. Beneden is het beter en moderner wonen.

Ik hou van varen, niet op een cruiseschip, wel op de kleine open boot die ons naar de Sixtijnse kapel van Montenegro brengt. tripo Kokolja, een barokschilder uit Perast, heeft ze versierd met 68 werken. Our Lady of the Rocks dankt zijn naam aan het icoon dat twee vissers in 1452 op een rots vonden.

Om de rots uit te breiden tot een eiland dat ruimte bood voor een kapel, liet men met rotsen verzwaarde schepen zinken. Het stadje Perast heeft dezelfde ranke, Venetiaanse klokkentoren als Budva. Eind september is er toerisme, maar weinig drukte.

In de versterkte stad Kotor, verderop aan de baai, ligt dat anders. Om te vergelijken met Venetië: Perast is de verre randwijk, Kotor het San Marcoplein. Het stadje ligt onder een rotswand die honderden meters hoger bekroond wordt door een vesting. Het geheel is omsloten door bastions en omwallingen; halfweg de helling plakt een kerk tegen de bergflank.

Wij beginnen onze wandeling op een geitenpad, hoog boven het kasteel, en kijken de hele tijd naar onze voeten om niet te struikelen, en omdat er in de diepte betere dingen te zien zijn dan aan de hemel.

Naarmate we dalen, neemt de drukte toe. Kotor is werelderfgoed, maar lelijke terrassen ontsieren de pleinen. Overal lopen toeristen. De stadshond naast de kathedraal laat er zijn dutje niet voor, maar wij doen zoals de katten: we glippen weg in de laatste stille stegen.

Virpazar ligt aan het Skadarmeer, dat zich uitstrekt tot in Albanië. Eerder die dag vertrekken we op boottocht in Rijeka Crnojevica, een stadje met een oude, boogvormige brug. Ik zit op de boeg. Op het water drijven waterplanten en vissershutten. Aalscholvers beloeren de vissen vanop de palen die de vaargeul afbakenen. Een groepje ganzen dobbert voorbij. De zon van het meer redt het prima zonder haar twee collega’s.

Een derde van de oppervlakte – het meer is 55 kilometer lang – droogt in de zomer op. De moerassen die daardoor ontstaan, zijn van levensbelang voor trekvogels en vormen samen met het grillige karstgebergte een bijna Aziatisch landschap. In het schip heeft de bemanning intussen rode wijn, geitenkaas en soezen opgediend, die je in de honing dipt. op kroegentocht kan je ook varen.

De rit naar nationaal park Lovcen duurt anderhalf uur. na een kwartiertje stappen leert een wegwijzer ons dat het wandelpad je in vijf uur terug naar Budva brengt. Lovcen is de zwarte berg waaraan
Montenegro zijn naam dankt. 1.700 meter boven zeeniveau waan ik me in het hooggebergte. De wolken houden hier van drama en plenzen vierduizend millimeter neerslag per jaar naar beneden. De berg inspireerde prinsbisschop Njegos in de negentiende eeuw tot een nationalistisch heldendicht dat hem de status van Homeros van de Balkan gaf.

Bij het mausoleum, helemaal boven op de berg, worden geen Montenegrijnse mopjes getapt. Hier poseer je met de nationale vlag bij het standbeeld van njegos of bij het uitkijkpunt. Het prinsbisdom werd een prinsdom en later een koninkrijk om in 1918 bij Joegoslavië te gaan horen. Cetinje was de hoofdstad van het toenmalige land van de Vrije Zwarte Berg. De orthodoxe kerk van Montenegro heeft er haar zetel in een mooi klooster waar je alleen in lange broek binnen mag.

Langs de rechte lanen staan paleizen die vroeger ambassades herbergden. Het grootste deel van de groep zit op een terrasje, sommigen kuieren wat rond. Ik wil hier best een tijdje blijven. Steden zonder grote attracties zijn in hun bescheidenheid vaak onweerstaanbaar. Eén vooruitzicht lokt me terug naar de kust. De steiger in zee. Nog een keer rennen en zo ver springen als ik kan.

Het versterkte vijftiende-eeuwse dorp Sveti Stefan ligt op een eilandje dat via een dijk met de kust verbonden is. In de jaren vijftig dwong maarschalk Tito de bewoners om naar het vasteland te verhuizen. Het hele dorp werd een resort voor mensen met veel geld. Sveti Stefan belichaamt voor veel kustbewoners een schrikbeeld. De overheid wil de weinige stranden van de Adriatische Zee privatiseren. Burgers die op wandelafstand van het water wonen, zullen niet meer in zee kunnen, zoals hier al het geval is.

Tekst en foto’s Gert Corremans

Dit artikel is verschenen in april 2016.