De lavakusten van Lanzarote

Onophoudelijk klinkt het zacht geknars van de picon onder onze wandelschoenen. De minuscule grijze lavasteentjes zijn licht en zitten vol kleine gaatjes. Een hagedis ritselt door het gravel om in een korte spurt een vlieg te grazen te nemen. Zo ver we kunnen kijken, zien we de oude vulkanen van Lanzarote. Hoewel, ‘oud’ is niet meteen het juiste woord. Amper driehonderd jaar geleden – iets wat in geologische termen even met de ogen knipperen is – hertekende een enorme vulkaanuitbarsting het hele eiland. Zes jaar lang stroomde gloeiende lava uit de kraters en volgden erupties elkaar op. Uiteindelijk raakte zestig procent van het eiland bedekt met lava en vulkanische gravel. Vandaag neemt de natuur op Lanzarote het tergend traag terug over van de vulkanen.

Dikke gloeiende pap

Bij Mancha Blanca rijden we het malpaís - het slechte, onvruchtbare land - in. We parkeren aan de rand van een zee van pikzwarte gestolde lava. De stenen voelen ruw aan en halen zo het vel van je knokkels als je niet oplet. Je kan zien hoe de vernietigende stroom tussen de heuvels door kronkelde als een dikke gloeiende pap om traag stollend tot stilstand te komen. Dan wordt het landschap weer grillig, met grotten en pieken, alsof een stormachtige zee versteende.
Het duurt niet lang of we wanen ons in een heel andere wereld; alsof we plots op de maan zijn beland. Na al die puntige rotsen is het aangenaam om weer op een gewoon pad te lopen. Overal waar er een beetje beschutting is tegen de zon en de passaatwind, groeien voorzichtig de eerste plantjes. Het is een speciaal gevoel om getuige te zijn van de eerste kleine stapjes die de natuur zet om weer weelderig te groeien, om te wandelen in een geologisch piepjong landschap. Wat normaal gezien miljoenen jaren erosie en tektonisch geschuifel kost, is met een vulkanische vingerknip in een paar jaar gebeurd.
Vanuit islets, kleine stukjes oud land die vrij zijn gebleven na de uitbarstingen, begint de kolonisatie. Na het afkoelen van het magma zijn het eerst de korstmossen die op verkenning gaan. De zwarte lava is hier en daar al ingekleurd met een dun laagje mos. Waar de wind het sterkst is blijft stof achter, net genoeg als voedingsbodem voor de volgende invasie. Nieuwe, weelderigere soorten korstmos vertrekken op avontuur. Zij trekken op hun beurt de eerste insecten aan, vooral sprinkhanen durven de oversteek te wagen. Dan is het alleen nog wachten op de eerste kleine reptielen zoals hagedissen.

Voor ons ligt de Montana Blanca, een enorme vulkaan waarvan de top al flink is afgevlakt. Met een lange bocht loopt het pad verder tot op de rand van de caldera, de krater. In tegenwijzerzin wandelen we over de richel met links van ons de lava en rechts de diepe krater. Helemaal in het midden van de Caldera Blanca groeit er een miniatuurbos, als een oase in een rotswoestijn. De Witte Berg is met zijn 595 m een van de hoogste vulkanen van het eiland. En wat een prachtig zicht krijgen we wanneer we uiteindelijk het hoogste punt bereiken! We zien de oceaan blauw en groen tegen het eiland rollen. In de verte pieken de vulkanen van Timanfaya uit het malpaís.

Kilometers gestolde lava

De lava uit de vulkanen liep onverstoorbaar de zee in en stolde. Door de laatste uitbarstingen is het eiland bijna een derde groter geworden. Vandaag neemt de oceaan beetje bij beetje terug wat er te veel is. Onophoudelijk beuken golven met zo’n kracht in op de rotskust dat ze het water metershoog doen opspatten en de grond laten daveren.

Bij Playa de la Madera parkeren we de auto en gaan op stap langs het kustpad van Timanfaya. De zon is ondertussen voorbij het zenit maar toch blijft het erg warm. Rechts van ons de uitgestrekte oceaan en aan onze linkerkant een andere zee: kilometers ver gestolde lava tot aan de vuurbergen. Hoe dramatisch de zee ook tekeergaat, op veel variatie hoef je niet te rekenen wanneer je over het lavapad wandelt. Terwijl we goed opletten dat we onze schenen niet openhalen aan de scherpe rotsen en het zeezout witte randen op onze kleren tovert, hebben we het gevoel geen meter vooruit te gaan. Ieder uitzichtpunt lijkt sprekend op het vorige en al snel verlies je hier alle gevoel voor afstand. Het is net die vreemde combinatie tussen schoonheid en eentonigheid die de lavakusten van Lanzarote zo bijzonder maakt.

Wijngaarden dankzij steentjes

‘Iedere ramp is een drama, maar zorgt ook weer voor iets positiefs’, vertelt onze gids als we door het Museo del Vino van El Grifo naar buiten wandelen bij La Geria. ‘Voor Lanzarote zijn dat de kleine grijze steentjes, de picon.’ Na de vulkaanuitbarsting bedekte vulkanisch as 60 procent van het eiland. ‘Het as zelf is niet vruchtbaar, maar zorgt er wel voor dat er een ondergronds waterreservoir ontstaat.’ Hoewel het ’s zomers zo’n 30 graden is op Lanzarote koelt het ’s nachts af tot 13 graden. De passaatwind die onophoudelijk over het eiland waait, zorgt voor een hoge luchtvochtigheid. Het temperatuurverschil zorgt dan weer voor condensatie. ‘De poreuze lavasteentjes absorberen het vocht en laten het water door, zodat er ondergronds een waterreservoir ontstaat groot genoeg om hier succesvol wijngaarden aan te leggen’, gaat onze gids verder.

Op sommige plekken zit de vruchtbare grond vier meter diep. Dan groeit de druivenrank vanuit de diepte naar het licht. Boven het gat is een houten frame geplaatst waarop de rank rust. ‘Een oude stronk als deze is gemakkelijk honderd jaar oud en produceert zo’n 110 kg druiven.’ Om de planten te beschermen tegen de wind zijn er hoefijzervormige muurtjes rond het gat gebouwd. Iedere druivenrank staat zo in zijn eigen hoyo. Of dat geen zeer arbeidsintensieve manier van werken is? ‘Ja, dat klopt’, geeft de gids toe. ‘De productie is erg laag. Gemiddeld rekenen we op één fles wijn per plant. Omwille van de waterschaarste kunnen we ook niet meer druivenranken planten.’

Maar vulkanische wijn van Lanzarote moet je drinken als een fijnproever. De witte malvasíadruif heeft zich genetisch aangepast aan de vulkanische ondergrond.