Mountainbiken in Polen

Of hier dan werkelijk níémand leeft? We beginnen het ons serieus af te vragen. Al zo’n drie uur bollen we met onze mountainbike over kaarsrechte, nieuwbakken fietspaden naar Zarki. Het is één van de vele, vaak onooglijk kleine dorpjes die kriskras verspreid liggen langs de Adelaarsnestenroute. Dat is een route die van Krakau (in het zuiden van Polen) naar het centraal­-Poolse pelgrimsoord Czestochowa loopt.

Het is een netwerk van goed gemarkeerde fiets­ en mountainbikeroutes en wandelwegen over een kalkstenen hoogplateau: volgens veel Polen meteen een van de mooiste stukjes Polen. Ze vergelijken de regio met de Franse Jura en zijn die daarom ook ‘Jura’ gaan noemen. Maar wij laten ons door die benaming niet verwarren.

Waarom vind je zo veel kastelen op dit hoogplateau? Wojcek geeft de historische uitleg: ‘Koning Casimir III de Grote leefde van 1310 tot 1370. Hij maakte van Polen een sociaal, cultureel en economisch rijk land, met dank aan de zoutmijnen in de buurt van Krakau. Het is onder zijn bewind dat er op de kalk stenen heuvelrug tussen Krakau en Czestochowa kastelen werden gebouwd. Niet om er de plaatselijke adel luxelevens te laten leiden, wél om Polen tegen mogelijke invallen vanuit Silezië in Bohemen te beschermen.’

Die Sileziërs, dat waren nog eens ruwe grofgebekte atheïsten. Niks hadden ze in Polen te zoeken. Versterkte burchten moesten hen dat diets maken. Meestal gaat het om kleine kastelen, groot genoeg voor één gezin en een klein garnizoentje soldaten. Alles samen zouden er zo tussen de twintig en de dertig kastelen gebouwd zijn. De tand des tijds heeft van de op kalkstenen rotsen opgetrokken bouwwerken niet altijd veel heel gelaten.

Maar het kasteel van Ogrodzieniecki is wél groot én behoorlijk doortastend gerenoveerd, met dank aan een serieuze financiële injectie van de Europese Unie. Het is meteen een van de toeristische topattracties in zuidelijk Polen. We parkeren onze mountainbikes aan de ingangspoort en wandelen de versterkte burcht binnen én rond.

De grillige structuur van de natuur heeft de constructie van de kastelen duidelijk bepaald. Het lijkt alsof de rotsen op een natuurlijke manier in de dikke stenen muren overlopen. Hun bouw en hoge ligging zorgden voor hun benaming: ‘adelaarsnesten’. Het zicht van boven op de glooiende natuur rondom is heerlijk.

We kruipen weer de mountainbike op. Langs duidelijke bordjes – rood­wit gemarkeerd – fietsen we verder noordwaarts. Het hele traject telt ongeveer 160 kilometer. Maar vergis je niet: het gaat haast continu lichtjes bergop en bergaf, en vaak lopen de paden door bossen en over zanderige wegen.

Wie het traject makkelijker wil maken, kiest beter voor de ‘gewone’ fietsvariant. Zelf zwijgen we en trappen we in een laag verzet langs graanvelden.

Geregeld komen we kleine kapelletjes tegen, zinderend in de zomerse hitte. Polen is nog altijd een van de meest katholieke landen ter wereld, en dat zal je ook al fietsend geweten hebben.

Wojcek – verrassend genoeg zelf een protestant – verklaart: ‘Die kapelletjes deden vroeger dienst als herkenningspunt op de pelgrimsweg naar Czestochowa.’ Vandaag dienen ze als het kruid dat de regio zijn eigen visuele smaak geeft.

Het valt ons op hoe weinig mensen we langs de fiets­ en mountainbikepaden tegenkomen. ‘En toch’, weet Wojcek, ‘wint fietsen aan populariteit. Noem het onze inhaalbeweging tegenover het Westen. We hebben een zittend leven, en kunnen ons vandaag een fiets permitteren. Een gezondere en fittere levensstijl maakt zijn opgang’.

Als we al fietsers tegenkomen, zijn het meestal Polen, en af en toe wat verdwaalde Duitsers. Het is een verlatenheid die ons vermoeide hoofd bijzonder veel deugd doet. We rijden over grindwegen die door de warmte droog en stofferig zijn. Dan duiken we een dicht woud in. Heerlijke fietspaadjes die klimmen en dan weer voor zalige afdalingen zorgen.

Lunchen doen we bij Tomas, de baas van Zajazd Biala Skala, een nieuw restaurantje in Karlin. Ook hier lijkt het weer alsof we alleen op de wereld zijn. Wanneer hebben de Polen dan vakantie, willen we weten. ‘Nu’, antwoordt de waard laconiek.

Hij maalt er niet om dat er weinig volk is, zijn rodebietensoep is er niet minder lekker om. Tomas’ ronde buik is de schodderend­ gelukzalige levende publiciteit voor de keuken van Silezië. Roulade van rundsvlees met aardappelnoedels.

Maar ook prazonki! Pardon­ki? Prazonki is de culinaire trots van Silezië, en zeker en vast van Wojcek himself. ‘Ik kook vanavond voor jullie mijn lievelingsgerecht’, belooft hij, als we aankomen in de zeer mooie B&B Podlesice 38 in Podlesice.

Het huis wordt gerund door de ook in het Nederlands succesrijk vertaalde auteur Wojciech Kuczok en zijn vrouw, de journaliste en cineaste Alina Markiewicz. Achteraan in hun tuin komt Wojcek met een zwarte gietijzeren pot aanzeulen.

Onderaan komt een dikke laag spek, daarboven aardappelen, uien en worsten. Voor de subtielere of lichtere gerechten ben je hier aan het verkeerde adres, denken we, maar als de pot wordt dichtgeschroefd – een oude variant van onze snelkookpan – en de pot in de vlammen van het kampvuur wordt geknikkerd, komen heerlijke dampen en geuren vrij.

Veertig minuten pruttelen en de prazonki is etensklaar. Boerenkost op oude Poolse wijze, begeleid door een glas – of waren het er twee – Tyskie, de trots onder de Poolse bieren

Veel tijd voor een Poolse ochtendkater krijgen we niet. We fietsen naar een volgend adelaarsnest.

Door kleine dorpjes, voorbij boeren op veel te oude tractoren, langs oude vrouwtjes­met­hoofddoek in de schaduw van hun grote huizen, voorbij slaperige katten, maar evenzeer door dichte naaldwouden, over zanderige holle fietswegen en dwars door tarwevelden gaat het naar Zdow, een dorpje van –  alweer – niks.

Hier ligt het sprookjesachtig aandoende kasteel van Bobolice. Na de omwenteling van 1989 werd het door een oude boer geclaimd.

Hij kreeg het en verkocht het meteen door aan Jaroslaw Lasecki, ondernemer en senator ‘met een ego dat een kasteel nodig heeft’.

Die gooide er een deel van zijn in de retailsector verdiende fortuin tegenaan en katte het om tot een stek met ware Disney­allures.

Een beetje té gerenoveerd naar onze smaak, maar in het felle blauw van de lucht en tegen de achtergrond van gulzig­groene bossen is het hier heerlijk verpozen.

We fietsen nu door het epicentrum van de adelaarsnestenroute. Niet ver van Bobolice vinden we twee kastelen vlak bij elkaar.

Volgens de legende behoorden de ruïnes toe aan twee broers. Tot die ruzie kregen over een liefje, en één van de twee de andere vermoordde en het meisje levend in de muren metselde.

Vandaag blijven van die treurige miserie niet veel meer dan wat vervallen stenen over, en dus houden we geen halt maar trappen we verder over de kalkstenen Jurabergruggen.

In Zrebice pauzeren we aan een kleine houten kerk. Bij ons zou zo’n kerkje al lang opgegeven zijn, maar pastoor Wlodzimiers Bialek leest er nog elke dag de mis. Om vijf uur ‘s namiddags.

Het is vier uur, dus we kiezen voor een korte variant, knielen voor een houten bankje en prevelen een schietgebed tot de maagd Maria. Of ze alstublieft wil zorgen voor droog weer. Want buiten wordt het onweerachtig­zwoel.

‘Op zondag hebben we zelfs twee misvieringen’, roept Bialek ons enthousiast na, als we aan ons laatste stuk van het traject naar Olsztyn beginnen.

Ook dit kasteel ziet er eerder vervallen uit. Het valt op dat een groot aantal van de kastelen langs de adelaarsroute in eerder slechte staat zijn: ze zijn oud én bovendien is kalksteen niet echt zeer weerbestendig. Maar de sfeer van de vele vaak tot ruïne verworden adelaarsnesten blijft puur en oud.

Zwaluwen scheren rakelings langs de groezelige, dikke witte muren. We stoppen op het marktpleintje van Olsztyn. Ons dagtraject van ongeveer zestig kilometer zit erop.