Tussenstop in Erfurt

Als je het drukke treinstation van Erfurt uitstapt - die rare mix van een glazen koop- en dienstencentrum met een honderdvijftig jaar oude voorbouw - krijg je op een klare dag meteen een blij gevoel van ruimte op de verkeersvrije Willy Brandt Platz. Hier ontmoette de sociaaldemocratische bondskanselier in volle Koude Oorlog voor het eerst zijn DDR-evenknie Willy Stoph.

Terwijl de twee elkaar spraken in hotel Erfurter Hof, scandeerde een grote menigte op het plein onophoudelijk ‘Willy Brandt ans Fenster!’. Alles behalve flatterend voor de Oost-Duitse partijtop. Toch legde het contact de kiemen voor de ontspanning tussen Oost- en West-Duitsland. Steden en hun straatnamen, dikwijls krijgen ze pas betekenis in het licht van de geschiedenis.

Wil je de stad verkennen, haal dan de historische stadswandeling bij de dienst voor toerisme op de Benediktsplatz, pal in het gezelligste stukje stad. De brochure in keurig Nederlands brengt je bij dertig interessante plekken. We halen een paar hoogtepunten voor het voetlicht.

De Krämerbrücke moet zowat het uithangbord van toeristisch Erfurt zijn. Ze verbindt de Benediktsplatz met de Wenigemarkt. Niets bijzonders, behalve dan dat je nauwelijks door hebt over een brug te lopen. Langs weerszijden is ze als een oud straatje volgebouwd met kleine huizen. Vroeger woningen, tegenwoordig winkeltjes van ambachtslui en koffiehuizen.

Over het oostelijke bruggenhoofd staat nog altijd de Ägidienkerk. Je loopt er onderdoor via de Lutherstiege. Maarten Luther studeerde in Erfurt, werd op een tochtje in de buurt overvallen door een verschrikkelijk onweer en beloofde dat hij monnik zou worden als de bliksem hem bespaard zou blijven.

Zo geschiedde en twee jaar later ontving hij zijn priesterwijding in de Dom van Erfurt. Nog eens tien jaar later bond hij de strijd aan met de katholieke kerk. Hij kreeg alsnog een bliksem over zich heen. Een banbliksem dit keer.

Nog boeiender, want minder bekend, is de Joodse geschiedenis van Erfurt. Die wint alleen maar aan belang sinds de jongste ontdekkingen in de absolute stadskern. In de twaalfde eeuw werd al begonnen met de bouw van een synagoge. Die Oude synagoge in de Waagegasse is een van de oudste van Europa.

250 jaar later, in 1349, volgde een pogrom. De Joden werden ervan beschuldigd de pest te verspreiden. Allemaal werden ze omgebracht. De synagoge werd omgevormd tot pakhuis. Je moet er beslist eens langs voor de tentoonstelling over de Joodse gemeenschap in Erfurt. Ze hebben er facsimile’s van middeleeuwse Thorarollen en een zeer bijzondere schat. Dertig kilo zilver en goud, in 1998 als bij toeval gevonden in de Joodse wijk. Tafelzilver, gespen, bekers, schalen, juwelen, honderden zilveren munten, allemaal uit de 13de en 14de eeuw.

Wetenschappers gaan ervan uit dat de schat bij de pogrom in allerijl begraven is. Klapstuk is een bijzonder fijnzinnig uitgewerkte gouden trouwring, een familiestuk dat generatie op generatie werd doorgegeven. Recenter, in 2007, ontdekten onderzoekers in de Kreuzgasse vlakbij een 13de-eeuwse Mikwe. Daar namen de gelovigen een ritueel bad als ze met iets onreins in aanraking waren gekomen. Dat kon een dode zijn, of bloed. Zo’n bad was nodig als je de synagoge in wou bij een begrafenis. Na een geboorte of menstruatie moesten vrouwen de Mikwe in vóór ze terug het bed konden delen met hun man.

Door de Marktstraße loop je in één ruk naar de gigantische Domplatz. Geen stadsfeest, geen kermis, week- of kerstmarkt of het evenement in kwestie krijgt hier alle ruimte. Maar voor een bezoek aan de Dom en de naastgelegen Severuskerk moet je bergop.

Allemaal goed en wel, zo’n klimmetje voor de Heer, maar het heeft de bouwlieden flink wat kopzorgen gekost. Een eerste, romaanse kerk kwam er ter ere van Bonifatius. Die had hier het evangelie verkondigd. Later werd ze verbouwd en uitgebreid tot de gotische kerk met haar elf ton zware Gloriosaklok, de grootste uit de middeleeuwen. Succes verzekerd, want opnieuw bleek de kathedraal te klein. En toen begon de miserie.
 

Om het grotere koor te ondersteunen, moesten extra gewelven buitenom worden gebouwd. Ondanks veel passen en meten staan koor en kloosterommegang alsnog wat schuin op het schip. Erg is dat niet, wel een kluif voor liefhebbers van middeleeuwse architectuur.

In het interieur vind je wat zeldzame stukken. Een klein romaans Madonnaretabel in een nis, een houten koffer met daarin een liggende Christus - uniek in de wereld -, en een bronzen kandelaar waarbij de H. Wolfram - stichter van de Dom - twee kaarsen ophoudt.

Wij sluiten een dagje Erfurt af in restaurant Zum Güldenen Rade (Marktstraße 50). Een gat in de muur, naast het gouden wiel boven de ingang, verraadt dat hier ooit een bierhuis was. Stak er een bundel stro in dat biergat, dan hadden ze vers bier in de kelder. Erfurt telde 580 cafés in die tijd.

Later had de Brusselse koopman Levinus Van Wynendael er een succesvolle tabaksfabriek. Vandaag eet je er de specialiteit van het huis: Thüringer Klöße, gekookte ballen van aardappelpuree gevuld met zalm en bladspinazie. Paus Benedictus kreeg ze een paar jaar geleden bij de lunch, wij hielden het op varkensmedaillons met champignons en kroketjes. Ieder zijn meug.

Tekst Chris Van Minnebruggen - Foto's Chris Van Minnebruggen, Erfurt Tourismus & Marketing GMBH en Shutterstock

Dit artikel is verschenen in januari 2014.