Trektocht in de Beierse Alpen

‘Volgens de legende zwaaide de wrede koning Watze ooit de scepter in Berchtesgaden. Samen met vrouw en kinderen buitte hij de plaatselijke bevolking genadeloos uit. Doch toen hij met zijn paard een boerengezin vertrappelde, was de maat vol. De achtergebleven boerin vervloekte de gehate koning en smeekte God de hele bende te verstenen. En zo geschiedde.'

'Sindsdien torent de Watzmann hoog boven Berchtesgaden uit, omringd door Watzmannkinder en Watzmannfrau. Uit het samengestroomde bloed ontstond de Königssee...’ De monotone stem van de gids verstomt. Geruisloos glijdt de Königssee over het gelijknamige meer.

De rondvaartboten zijn elektrisch aangedreven, opdat geen enkel geluid de paradijselijke omgeving zou verstoren. Dat is mede de verdienste van prins-regent Luitpold, die in 1909 de eerste fluisterboten invoerde. De fervente jager vreesde immers dat het roodwild hem zou smeren door het lawaai van de scheepsmotoren.

Terwijl de echo wegsterft, glijdt het vaartuig verder over het meer, dat ingebed ligt in de schoot van het Nationaal Park Berchtesgaden. Het is een imposante plas water. Spiegelglad en donkergroen. Geflankeerd door steile, beboste hellingen in het oosten en de dreigende oostwand van de Watzmann in het westen.

Alleen de uivormige torens van de Kirche St. Bartholomä herinneren eraan dat je wel degelijk in Duitsland bent. Het meer heeft immers veel weg van een Noorse fjord en is ook op dezelfde manier ontstaan. Liefst zes keer baanden de ijstijdgletsjers zich vanaf het Steinernes Meer een weg naar het noorden en lieten daarbij een diep trogdal achter, dat na het afsmelten van het ijs met water werd opgevuld. Zo ontstond de 190 meter diepe Königssee, het diepste meer van Duitsland.

We meren aan in Kessel. Mijn tochtgenoot Rob en ik gaan als enigen van boord. ‘Wat doen jullie nou, de biergarten ligt toch aan de overkant’, lees ik in de blik van de overige vaargasten. Zwijgend beginnen we aan de lange klim naar de Gotzenalm, duizend meter hogerop.

Af en toe vangen we tussen het gebladerte een glimp op van het meer, sporadisch trompetgeschetter begeleidt ons nog als de Königssee al lang uit het zicht is verdwenen. Bij het avondeten in de Gotzenalm kijkt Rob bedenkelijk naar de cirruswolken aan de hemel: ‘Dat ziet er niet goed uit.’

‘Om elf uur gaat het regenen’, waarschuwt de waard wanneer we de volgende ochtend op pad gaan. Dikke wolken glijden over de almen en slokken de sparren van het nabije bos op.

Zodra de eerste druppels vallen, verandert het karakter van de tocht. Aalgladde boomwortels en enge, modderige paadjes die langs bodemloze afgronden kronkelen, manen aan tot voorzichtigheid.

Uitglijden is hier taboe. Daaraan herinnert ook een gedenkplaat. Anna Lindauer, zestien jaar oud, stortte in 2005 te pletter. Het tragische einde van een schooluitstap.

De regen spoelt ons de Wasseralm binnen. Een ouderwetse almhut met shingledak en poepdoos achter het huis. In de knusse gelagzaal heeft waard Horst Schellmoser al een knapperend vuur branden. Onder het waakzame oog van een houten Christus hangen weldra de eerste sokken, broeken en jassen boven de kachel te dampen.

De meeste gasten zijn Basken, die geheel opgaan in hun kaartspel. Na het avondeten verraadt Horst hoe de Wasseralm hier terechtkwam. ‘Dit was vroeger het jachthuisje van Hermann Göring’, steekt hij van wal. ‘Göring had, net als Hitler, een optrekje in de buurt van Berchtesgaden. Het jachthuisje stond een eind hiervandaan. Het werd in 1949 afgebroken, te paard hierheen gesleept en heropgebouwd.’

Het lijkt alsof plots een ijzige wind door het vertrek waait. Ik kijk naar de Basken, die onverstoord zitten te kaarten onder het Jezusbeeld. Of rijksmaarschalk Göring en zijn trawanten hier ooit net zo gezellig zaten te kaarten?

Bij valavond zijn de wolken als bij toverslag verdwenen. Geheimzinnig strekt de Funtensee zich uit onder onze voeten. Ondanks de geringe hoogte (1.601 m) geldt het meer als de koudste plek van Duitsland. Met Kerstmis 2001 zakte het kwik tot 45,9 graden onder nul! Die extreem lage temperatuur is een gevolg van de ligging van het meer in een kom tussen hoge bergen.

‘Koude lucht is zwaarder dan warme, hij glijdt ’s winters over de sneeuw omlaag en blijft hier hangen’, legt Siegfried Hinterbrandner uit, waarna de waard de glazen nog eens vult. We drinken Enzian, een pittige schnaps, bereid uit gentianen van de Funtensee.

Hubert ‘Hubsi’ Ilsanker brengt de zomer door in een eenvoudige hut vlak bij het meer. Als we ’s morgens aankloppen, wil de schnapsstoker net de deur uit om gentiaanwortels uit te graven. Voor ons staat een schalkse veertiger. Geruit hemd, korte leren broek, een schort met een grote tas om, een houweel over de schouder. Normaal gezien mag je in het nationale park nog geen bloempje plukken.

Maar Hubsi mag zelfs de beschermde gentiaan met een houweel te lijf gaan. Dat bevestigt een oorkonde uit 1692, waarin de familie Grassl uit Berchtesgaden het recht werd toegekend om ‘… door gematigd, maar regelmatig afsteken van gentiaanwortels het nut van de almen voor het melkvee te verzekeren’. Koeien maken immers een grote boog om de gentiaan, die bitter smaakt. Het afsteken van de wortels was dus noodzakelijk om het overwoekeren van de almen te vermijden.

De blauwe gentianen worden door Hubsi gespaard. ‘De wortels zijn te klein, te mild en niet voor schnaps geschikt’, zegt hij, waarna het houweel met een fikse dreun neerkomt.

Hij heeft het alleen gemunt op de veel grotere purpergentiaan en de gespikkelde gentiaan. ‘Een deel van de wortel blijft in de grond achter, zodat de plant kan regenereren’, vervolgt hij, terwijl hij een dertig centimeter lange wortel uit de grond sleurt.

Pas na vijf tot zeven jaar wordt hetzelfde gebied opnieuw met een bezoekje vereerd. Dagelijks oogst Hubsi dertig kilo. De wortels worden in de hut gewassen, in stukken gehakt en met gist en water vermengd.

De door gisting ontstane alcohol wordt later twee keer gedistilleerd. Per helikopter wordt de schnaps naar het dal vervoerd, waar hij in de kelders van stokerij Grassl zeven jaar in essenhouten vaten rijpt.

Vorige week kwamen vijf vrienden helpen bij de oogst. Getalenteerde musici, die bij het hanteren van een houweel heel wat minder fijnbesnaard bleken.

‘Een kerel ging zo hevig tekeer dat het nabije Kärlingerhaus op zijn grondvesten beefde’, lacht Hubsi en hij propt de volgende wortel in zijn tas.

Bij het afscheid geeft Hubsi een deuntje op de trombone ten beste. Een ontroerende melodie die nog nazindert wanneer we over het Steinernes Meer naar de Wimbachgrieshütte lopen. De weg voert door een enorm karstgebied, waarvan het ruige oppervlak inderdaad aan een versteende oceaan herinnert.

Wanneer we in de late namiddag na een lange klim bovenkomen, staat hij plots voor ons: de Watzmann. Wat een kanjer!

Vanaf het zuiden lijkt de berg, bedekt met een laag verse sneeuw, een miniatuurversie van de Matterhorn. Daarbij is de Watzmann, de hoogste top die geheel op Duits grondgebied ligt, ‘maar’ 2.713 meter hoog.

’s Morgens betreden we een lege ontbijtzaal. De meeste wandelaars die de Watzmann-overschrijding, de graatwandeling over het hele Watzmann-massief, aan hun palmares willen toevoegen, zijn al vertrokken. Ons doel is de Hocheck (2.651 m), de eerste van de drie hoofdtoppen.

Eerst slingert het pad in grote haarspeldbochten omhoog, hogerop wachten draadkabels en licht klauterwerk. Vlak voor het kruis op de top komen ons de eerste wandelaars tegemoet, die de Watzmann-overschrijding hebben afgebroken. Door de verse sneeuw is het een linke boel, zeggen ze.

De route, die veelal over messcherpe graten voert, is immers lang niet overal met kabels beveiligd - het is geen klettersteig. Het uitzicht vanaf de Hocheck is er niet minder om. Een groep bonte figuurtjes waggelt in het spoor van een berggids naar de top van de nabije Mittelspitze, de hoofdtop van de Watzmann.

Aan de voet van de Watzmannkinder glinstert de Königssee. Aan de horizon herkennen we zelfs de sneeuwkruin van de Großglockner in Oostenrijk.

De terugweg voert over het Watzmannhaus en de Falzsteig naar de Kührointhütte, waar we zwichten voor een heerlijke kop chocola met slagroom. Vanaf het terras blikken we op de hagelwitte Bergopfer-Gedenkkapelle St. Bernhard, opgericht ter nagedachtenis van de meer dan duizend bergwandelaars en klimmers die in de Berchtesgadener Alpen het leven lieten.

Alleen al op de oostwand van de Watzmann vielen sinds de eerste beklimming in 1881 ruim honderd doden te betreuren. Nog altijd eist koning Watze een hoge tol.

Is de trektocht naar de Wattzman niet spannend genoeg voor jou? Probeer dan een klettersteig of via ferrata. Dat is een met staalkabels uitgezet parcours langs een rotswand. Ook voor liefhebbers van dit klauterwerk heeft Berchtesgaden veel te bieden. Je kan kiezen uit de Hochthronsteig (moeilijk tot zeer moeilijk), Pidinger Klettersteig (zeer moeilijk) en Isidor-Klettersteig (tamelijk moeilijk tot moeilijk, met een zeer tot extreem moeilijke variant).

Deze laatste voert op de Grünstein (1.306 m), de laagste top van het Watzmann-massief (www.klettersteig-gruenstein.de). Voor klettersteigen zijn een klettersteigset, helm en handschoenen onontbeerlijk. Wie geen ervaring heeft, volgt het best eerst een cursus of gaat met een gids op pad (www.klettersteigschule.de).

Tekst en foto’s Erik Van de Perre

Dit artikel is verschenen in september 2015.